متخصص گوش و حلق و بینی، فلوشیپ جراحی سر و گردن و عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد بر اهمیت پیشگیری و غربالگری زودهنگام سرطان‌های سر و گردن تأکید کرد و گفت: شیوع این بیماری در سال‌های اخیر در افراد جوان‌تر نیز افزایش یافته و شناسایی به موقع می‌تواند در موفقیت درمان و ارتقای کیفیت زندگی بیماران نقش تعیین‌کننده‌ای داشته باشد.
دکتر شهاب‌الدین شعبانی در گفت‌وگو با وب‌دا اظهار داشت: بافت نرم سر و گردن شامل سینوس‌ها، دهان، فک، حلق، حنجره، تیروئید و سایر بافت‌های مرتبط است که به دلیل قرار گرفتن در تماس مستقیم با نور آفتاب، مواد غذایی و هوای استنشاقی، بیش از سایر بخش‌های بدن در معرض عوامل خطر قرار دارد. به گفته وی، ورود مواد سرطان‌زا با هر وعده غذایی و تنفس هوای آلوده می‌تواند احتمال ابتلا به سرطان‌های این ناحیه را افزایش دهد.
وی ادامه داد: اگرچه سرطان‌های سر و گردن در گذشته عمدتاً در افراد بالای ۴۰ سال شایع‌تر بود، اما در سال‌های اخیر مواردی در بیماران زیر ۳۵ سال نیز مشاهده شده است. شناسایی زودهنگام این بیماری نه تنها موجب افزایش موفقیت درمانی می‌شود، بلکه بر بهبود پیش‌آگهی، افزایش طول عمر، کاهش از کارافتادگی و ارتقای کیفیت زندگی بیماران نیز تأثیر مثبت دارد.
دکتر شعبانی با بیان اینکه توده‌های در حال رشد به‌ویژه در ناحیه گردن طی یک یا دو سال اخیر، توده‌هایی که منجر به زخم پوستی یا مخاطی می‌شوند، زخم‌های پوستی یا دهانی با طول درمان بیش از دو هفته باید جدی گرفته شوند، افزود: این موارد می‌تواند از نشانه‌های احتمالی ابتلا به سرطان سر و گردن باشد و نیازمند پیگیری و نمونه‌برداری فوری است.
علائم بالینی و عوامل هشداردهنده
این عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد تصریح کرد: تغییر در عادات تغذیه‌ای مانند نیاز به مصرف غذاهای نرم‌تر، خشونت صدا، کاهش وزن بدون علت، تب‌های بی‌علت، بالا آوردن خون، تعریق شبانه، سرفه‌های خلط‌دار خونی و دردهای بدون دلیل مشخص از جمله نشانه‌هایی هستند که باید توسط پزشک مورد بررسی قرار گیرند.
وی همچنین مصرف سیگار و الکل را از عوامل اصلی ابتلا به سرطان سر و گردن دانست و گفت: مصرف دخانیات شامل سیگار، قلیان، ناس و تنباکوی جویدنی عامل ۷۰ تا ۸۰ درصد سرطان‌های سر و گردن در سراسر جهان است. علاوه بر این، قرار گرفتن در معرض دود دست دوم و مصرف هم‌زمان الکل و دخانیات می‌تواند خطر ابتلا را تا ۶۰ درصد افزایش دهد.
دکتر شعبانی افزود: ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) در کشورهای توسعه‌یافته به‌عنوان یکی از مهم‌ترین عوامل خطر رو به افزایش مطرح است. همچنین جویدن دانه فوفل در برخی مناطق آسیایی بیش از نیمی از سرطان‌های سر و گردن در این مناطق را تشکیل می‌دهد.
این متخصص گوش و حلق و بینی با اشاره به نقش عوامل محیطی و شغلی اظهار داشت: قرار گرفتن طولانی‌مدت در معرض گرد و غبار چوب، گرد نیکل، فرمالدهید و سایر آلاینده‌های صنعتی نظیر آزبست و الیاف مصنوعی (که در صنایع ساختمانی، فلزی، نساجی، سرامیک، چوب‌بری و صنایع غذایی کاربرد دارند) می‌تواند احتمال بروز این سرطان‌ها را افزایش دهد. وی افزود: آلودگی هوا، برخی بیماری‌های خودایمنی، مصرف نوشیدنی‌های داغ و استفاده از فیلرهای پوستی دائمی –که سرطان‌زا بودن آنها ثابت شده و در بسیاری از کشورها ممنوع شده‌اند– نیز در بروز خطر نقش دارند. تحقیقات درباره فیلرهای پوستی موقت همچنان ادامه دارد.
اهمیت پیشگیری و سبک زندگی سالم
دکتر شعبانی بر نقش مهم استفاده از ویتامین‌ها و آنتی‌اکسیدان‌ها، رعایت بهداشت دهان و دندان و توجه به زخم‌های مخاطی دهان یا زبان که بیش از دو هفته بهبود نمی‌یابند، در پیشگیری از سرطان‌های سر و گردن تأکید کرد.
وی افزود: جراحی سرطان‌های سر و گردن می‌تواند بر توانایی بیمار در جویدن، بلع و صحبت کردن اثر بگذارد و از عوارض شایع آن تورم صورت و گردن (ادم لنفاوی) است که در صورت برداشتن گره‌های لنفاوی ممکن است طولانی‌مدت باقی بماند و در صورت عدم درمان منجر به عوارض جدی مانند سلولیت یا عفونت بافتی شود.
به گفته این متخصص، پرتودرمانی نیز عوارضی همچون قرمزی و تحریک پوست، زخم‌های دهانی، خشکی دهان، دشواری در بلع، تغییر حس چشایی، تهوع، کاهش توان چشایی و سفتی فک را در پی دارد.
وی معاینه اولیه توسط خود فرد را بسیار مهم دانست و خاطرنشان کرد: سونوگرافی، سی‌تی‌اسکن و ام‌آر‌آی از دیگر روش‌های تشخیصی هستند که در نهایت نمونه‌برداری، تشخیص قطعی بیماری را امکان‌پذیر کرده و مبنای برنامه‌ریزی درمانی قرار می‌گیرد.