مدیر گروه میکروب شناسی و ویروس شناسی دانشگاه علوم پزشکی مشهد با اشاره به اهمیت کار واحدهای آزمایشگاهی در تکمیل زنجیره سلامت جامعه گفت: اقدامات تشخیصی آزمایشگاه ها، بخش مهمی از فرایند کار درمان یک پزشک را پوشش می دهد.

دکتر زهرا مشکات در گفتگو با وب دا، گفت:  در خصوص این که یک واحد آزمایشگاهی چه نقشی می تواند در نظام سلامت داشته باشد باید گفت که معمولا چهار نقش اساسی برای آزمایشگاه در نظام سلامت دیده شده که شامل پیشگیری از بیماری ها، تشخیص بیماری ها، پایش درمان و همینطور نقش های تحقیقاتی و تولیدی است، لذا تمام این قسمت ها می تواند زیر مجموعه رشته علوم آزمایشگاهی باشد و دانشجویانی که در رشته علوم آزمایشگاهی تحصیل می کنند می توانند در هر یک از این حوزه ها فعالیت داشته باشند.

 وی افزود: در مورد نقش پیشگیری این رشته باید گفت که خیلی از تست های غربالگری که اکنون در حال انجام است، تست هایی هستند که برای تشخیص زودهنگام اغلب بیماری ها مورد استفاده قرار می گیرد و اگر تشخیص زودتر از عوارضی که یک بیماری ایجاد می کند گذاشته شود، معمولا در به تاخیر انداختن بیماری و کاهش عوارض آن می تواند بسیار کمک کننده باشد . همچنین چکاب هایی که در آزمایشگاه انجام می شود نقش مهمی در تعیین سطح سلامت افراد دارد؛ مثلا در مورد قندخون خیلی از افراد هستند که ممکن است پردیابتی یا حتی دیابتی باشند و خودشان اطلاع نداشته باشند، زیرا عموماً علایم خاصی در ابتدای بیماری ندارند و ممکن است پیامدهای خطرناکی مثل عوارض قلبی، کلیوی، چشمی و...که می تواند آینده فرد را به خطر بیندازد ایجاد شود. در حالی که اگر تشخیص به موقع گذاشته شود، فرد با یک رژیم غذایی می تواند سالهای سال به سلامتی زندگی کند.

موضوع بعدی دررابطه با نقش آزمایشات، بحث پیشگیری از بیماری های نوپدید یا بازپدید است که خیلی از آزمایشگاه ها به خصوص در معاونت بهداشتی، مرتب پایش بیماری ها را انجام می دهند تا چنانچه یک بیماری احتمال اپیدمی در یک منطقه را دارد ، قبل از وقوع اپیدمی عامل شناسایی و آگاهی های لازم به مردم داده شود. همچنین بعضی از عفونت ها ( مثلا عفونت های ویروسی ) ممکن است در یک منطقه وجود داشته باشد که لازم است تشخیص دقیق در مورد آن گذاشته شود. بطورمثال فردی که با علایم زردی به پزشک مراجعه میکند، صرفا از روی علایم نمی توان تشخیص داد که این زردی ناشی از بیماری متابولیک هست یا اوتوایمیون یا عفونی و بویژه در مورد عفونی ها اگر پزشک شک به عفونت های ویروسی داشته باشد باز هم از روی علایم نمی توان گفت که آیا این عفونت هپاتیت E، Bیا  Cهست.

دکتر مشکات ادامه داد: نکته بعدی در آزمایشات موضوع پایش درمان هست، به طور مثال وقتی یک نفرآلوده به ویروس HIV میشود، برای این شخص درمان های ویروسی آغاز میشود واین فرایند درمان باید مرتب پایش شود، چون بعد از مدتی این ویروس مقاوم به درمان شده و باید رژیم درمانی تغییر کند، این پایش عموما در آزمایشگاه های تشخیص طبی انجام میشود و میتواند خیلی اهمیت داشته باشد. فعالیت دیگری که در رشته های علوم آزمایشگاهی انجام میشود کارهای تحقیقاتی و تولیدی هست، به طور مثال در بحث تولید واکسن کرونا خیلی از کسانی که کمک کردند کسانی بودند که در رشته علوم آزمایشگاهی تحصیل کرده بودند یا این که پایه علمی آنها علوم آزمایشگاهی بود . البته این اقدام مهم را می توان مرهون این قضیه دانست که ما تمام واکسن های ویروسی را در داخل ایران تولید میکنیم و در واقع چون زیر ساخت های تولید واکسن خیلی قوی داریم، بنابراین این کار خیلی سریع انجام شد.

مدیر گروه میکروب شناسی و ویروس شناسی دانشگاه علوم پزشکی مشهد همچنین گفت: ما سه آزمایشگاه اصلی در بیمارستان قائم(عج) داریم که شامل آزمایشگاه مرکزی ، آزمایشگاه اورژانس و آزمایشگاه کلینیک ویژه می باشد و آزمایشگاه مرکزی خود شامل بخش های مختلفی از جمله؛ میکروب شناسی، ویروس شناسی و سرولوژی است که زیر نظر گروه میکروب شناسی فعالیت دارد. همچنین بخش بیوشیمی، هورمون شناسی و بیوشیمی ادرار را دارد که زیر نظر اساتید بیوشیمی فعالیت میکند. بخش هماتولوژی و بانک خون هم زیر نظر اساتید هماتولوژی فعال بوده و قسمت مالکولار پاتولوژی و خود پاتولوژی از دیگر بخش های فعال هستند که زیر مجموعه اساتید پاتولوژیست کار می کنند. آزمایشگاه ژنتیک و همینطور آزمایشگاه ایمونولوژی و همچنین در آزمایشگاه کلینیک ویژه هم در آزمایشگاه مرکزی ما قرار دارد.

دکتر مشکات در عین حال گفت: آزمایشات در آزمایشگاه اورژانس تا حدودی محدود تر است، اما به لحاظ پاسخ دهی زمان را باید کوتاه تر کنند؛ به نحوی که معمولا آزمایشات اورژانس در حداکثر زمان دو ساعت انجام و جواب ارسال میشود و به شکل شبانه روزی هم آزمایشگاه اورژانس فعالیت دارد، بنابراین بیشتر آزمایشات عمومی را شامل میشود. به طور مثال بخش بیوشیمی، آزمایشات روتین مثل قند، اوره، کراتینین، کلسترول، تلگریسیرید را شامل میشود، در بخش هماتولوژی CBC، PT، PTT  و... را در بر می گیرد و در بخش میکروب شناسی هم معمولاً اسمیر مایعات مختلف مثل مایع نخائی، مایع اسید، مایع مفصل انجام و سریعا جواب اولیه مشخص و کشت هم انجام میشود. سرعت مشخص شدن نتایج آزمایشات در بخش اورژانس از اهمیت ویژه ای برخوردار است چون معمولا در بدو ورود یک بیمار به اوژانس ممکن است مریض احتیاج به عمل جراحی داشته باشد و سریعا PTT  آن مشخص شود، یا گروه خون بیمار که برای عملیات بعدی نیاز به شناسایی است.

اما یک سری آزمایشات تخصصی تر هست که این آزمایشات تخصصی تر در آزمایشگاه مرکزی و کلینیک ویژه انجام می شود، در آزمایشگاه مرکزی یک سری تست ها که کیت آن موجود است به شکل روتین انجام میشود مثل هپاتیت B، هپاتیت C، HTLV١ و... همچنین آزمایش هرپس که جزو آزمایشات اورژانسی است و به خصوص برای نوزادانی که آلوده به هرپس میشوند باید سریعا جواب داده بشود. یعنی چنانچه روزانه ١۰ نمونه هم ارسال بشود، پاسخ این تعداد به دلیل خطر مننژیت های ویروسی باید در همان زمان کوتاه مشخص و ارسال شود. خیلی از تست های دیگر هم در صورتی که کیت آن فراهم بشود قابل انجام است چون دستگاه ها و تجهیزات آن را داریم و کارشناسان ما هم آموزش لازم را در این زمینه دیده اند.

وی با تاکید بر دقت و کیفیت آزمایشات در واحدهای مختلف آزمایشگاهی بیمارستان قائم(عج) گفت: به جرات می توان گفت که آزمایشات در این مرکز درمانی به مراتب دقیق تر از آزمایشگاه های خصوصی انجام می شود چون با نظارت هیات علمی همراه است و ترجیح خود من این است که هر زمانی که نیاز به تست دارم در همین مرکز دولتی آن را انجام دهم، به لحاظ دستگاهی هم به همین ترتیب است و تلاش میشود که بهترین دستگاه ها خریداری شود.

دکتر مشکات همچنین با تاکید بر لزوم همکاری مردم در انجام هر چه بهتر آزمایشات در این مرکز درمانی گفت: از عموم مردم خواهشمندیم که در رعایت توصیه هایی که ما برای انجام آزمایشات به آنها داریم دقیق و متعهد باشند، مثلا چنانچه توصیه می کنیم ١٢ ساعت قبل از آزمایش غذا میل نکنند این نکته مهم است و باید به آن عمل کنند چون عدم توجه به همین نکات توصیه ای، می تواند آزمایشات آنها را به خطا مواجه کند و در نهایت نتایج آزمایشات از اعتبار کمتری برخوردار باشد.

استاد دانشگاه علوم پزشکی مشهد، همچنین با اشاره به تحصیل دانشجویان در رشته علوم آزمایشگاهی گفت: دانشجویان علوم آزمایشگاهی معمولا جزو با هوش ترین دانشجویان هستند که شاید تفاوت تست آنان با یک دانشجوی پزشکی در حد دو یا سه تست باشند، همچنین بازار کار این دانشجویان معمولا شرایط خوبی دارد و اغلب بیکار نخواهند بود.

وی با اشاره به رواج بی رویه مصرف آنتی بیوتیک ها و ایجاد مقاومت های آنتی بیوتیکی در جامعه نیز گفت: از پزشکان محترم خواهشمندیم وقتی بیمار را برای آزمایش میفرستند، حداقل یک نصف روز درمان را شروع نکنند، چون گاهی درمان آغاز شده و بعد مریض فرستاده میشود مثلا برای کشت حلق یا کشت ادرار و... بنابراین تجویز دارو پیش از اینکه بدانیم چه میکروگانیسم هایی باعث بیماری شده کار درمان را دشوار و در صورت تجویز آنتی بیوتیک ممکن است مقامت های دارویی را سبب شود.