کمبود ویتامین D  چیست؟

کمبود ویتامین D به این معنی است که مقدار کافی از این نوع ویتامین در بدن شما وجود ندارد. ویتامین دی یک ویتامین منحصر به فرد است چراکه پوست بدن شما می تواند با کمک نور خورشید آن را بسازد. افراد دارای پوست روشن و همچنین افراد جوان بهتر از افرادی که دارای پوست تیره یا دارای سن بالاتر از 50 هستند می تواند ویتامین دی بسازند.

چرا ویتامین دی این قدر مهم است؟

ویتامین دی یکی از ویتامین ها ضروری برای بدن هست تا بدن بتواند سالم بماند. این ویتامین دارای عملکرد های مختلفی در بدن می باشد که از جمله آنها می توان به موارد زیر اشاره نمود:

• استخوان ها را محکم می کند. داشتن استخوان های محکم برای محافظت شما در برابر بسیاری از بیماری ها همانند بیماری ریکتسیا ضروری است. ریکتسیا بیماری است که سبب می شود بچه های مبتلا، استخوان های نرم و ضعیفی داشته باشند. در بدن ویتامین دی به کمک کلسیم و فسفر استخوان سازی را انجام می دهد. در افراد بالغ، وضعیت نرمی استخوان را اصطلاحا استئومالاسی می نامند.
• جذب کلسیم. ویتامین دی به کمک کلسیم به ساخت استخوان ها کمک می کند و سبب می شود که استخوان ها سالم و قوی باقی بمانند. استخوان های ضعیف می توانند به بروز بیماری استدوپروز منجر شوند، که با کاهش تراکم استخوان ها همراه است و می تواند منجر به شکستگی استخوان ها شود. ویتامین دی چه یه صورت خوراکی مصرف شده باشد و چه در پوست ساخته شده یاشد نیاز به تبدیل شدن به فرم فعال را دارد.
• همکاری با غده ی پاراتیروئید. غده ی پاراتیروئید هر لحظه سطح کلسیم خون را از طریق ارتباط با کلیه ها، دستگاه گوارش و سیستم اسکلتی یا استخوان ها تنظیم می کند. زمانی که در رژیم غذایی مقدار کافی کلسیم وجود داشته باشد و در بدن نیز مقدار کافی ویتامین D فعال وجود داشته باشد، کلسیم موجود در رژیم غذایی جذب شده و مورد استفاده ی تمام اندام های بدن قرار می گیرد. اگر مقدار کلسیم موجود در رژیم غذایی کم باشد و یا سطح ویتامین D پایین باشد، غدد پاراتیروئید از استخوان ها کلسیم مورد نیاز بدن را قرض می گیرند تا سطح کلسیم خون را ثابت نگهدارند.

کمبود ویتامین D چه اثراتی بر سلامت ما دارد؟

جذب مقدار کافی ویتامین D در حفظ سلامت کلی بدن نقش اساسی دارد و این امر از طریق حفاظت بدن شما در برابر بیماری های زیر و احتمالا کمک به درمان آنها انجام می شود:

• بیماری قلبی و فشار خون بالا.
• دیابت.
• عفونت ها و بیماری های سیستم ایمنی.
• بدحالی در افراد مسن.
• یرخی از انواع سرطان ها مثل سرطان کولون (دستگاه گوارش)، سرطان پروستات، و سرطان سینه.
• مالتیپل اسکروزیس.

کمبود ویتامین دی چه علایمی دارد؟

در افراد بالغ کمبود ویتامین دی ممکن است چندان واضح نباشد ولی می تواند با علایم زیر همراه باشد:

• تغییر در خلق و خوی افراد.
• کاهش توده استخوانی.
• گرفتگی عضلات.
• بروز خستگی.
• درد استخوانی و مفاصل بویژه در ناحیه کمری.

منابع ویتامین D چه موادی هستند؟

شما می توانید ویتامین D مورد نیاز بدن خود را از طریق های زیر تامین کنید:

• قرار گرفتن بدن در برابر نور خورشید. معمولا 15-20 دقیقه در معرض نور مستقیم آفتاب بودن سه روز در هفته کافی است.
• از طریق مواد غذایی که شما می خورید.
• از طریق مکمل ها و ویتامین داروها.

نور خورشید چگونه در تامین سطح کافی ویتامین D نقش دارد؟

نور خورشید چندین فایده برای بدن دارد. زمانی که بدن شما در برابر نور خورشید یا به عبارت دیگر نور فرابنفش (UV-B) قرار می گیرد ویتامین D تولید می شود. مقدار ویتامین D که پوست بدن شما می سازد بستگی به عوامل زیر دارد:

• فصل: این عامل وابستگی زیادی به محل زندگی شما دارد. در نواحی شمالی کره زمین، نور خورشید به مدت 6 ماه به دلیل وجود لایه اوزون و زاویه تابش خورشید به زمین نمی رسد.
• زمان در طی روز: اشعه خورشید بین ساعت 10 صبح تا 3 بعد از ظهر حداکثر قدرت را دارد. همچنین وجود ابر در آسمان و میزان آلودگی هوا نیز در کاهش میزان نور موثر است.
• محل زندگی: مناطقی که نزدیک خط استوا هستند سطوح بیشتری از نور فرابنفش را دریافت می کنند. این نور فرابنفش است که ویتامین D را در پوست شما می سازد.
• مقدا ملانین در پوست شما: ملانین یک رنگدانه قهوه ای- مشکی در چشم، مو، و پوست بدن شما است. این ملانین است که سبب برنزه شدن پوست می گردد. هرچه پوست بدن شما تیره تر باشد، به مقدار تابش نورخورشید بیشتری به پوست دارید تا مقدار کافی ویتامین D در بدن شما تولید گردد.

رژیم غذایی شما بایستی چه ویژگی هایی داشته باشد تا بدن شما میزان کافی ویتامین D دریافت کند؟

ویتامین D بطور طبیعی در بسیاری از غذا وجود ندارد. این پدیده دلیل این امر است که امروزه بسیاری از غذا ها را به صورت غنی شده با ویتامین D به ما عرضه می کنند. در واقع بسیاری از غذاهای جدید دارای برچسب نشاندهنده ی سطح ویتامین D در آن ماده ی غذایی هستند.

افراد گیاه خوار و افرادی که تحمل لاکتوز ندارند، به سختی می توانند ویتامین D مورد نیازشان را از مواد غذایی تامین کنند، به همین دلیل این افراد از مکمل های دارویی استفاده می کنند. همچنین بهتر است که در رژیم غذایی همه ی انواع گروه های غذایی وجود داشته باشد.  میزان ویتامین D موجود در برخی مواد غذایی در جدول زیر لیست شده است:

بهتر است برچسب نشان دهنده ی میزان ویتامین D محصولات غنی شده قبل از خرید برایتان اهمیت داشته باشد.

بدن شما به چه میزان ویتامین D نیاز دارد؟

در افراد سالم، میزان ویتامین D مورد نیاز بسته به سن متغیر است. جدول زیر به صورت کلی میزان نیاز افراد در سنین مختلف به ویتامین D را نشان می دهد. در واقع بایستی پزشک شما برایتان درخواست آزمایش سنجش ویتامین D را بدهد و بعد از تعیین سطح ویتامین D در خون، پزشک شما می تواند بطور دقیق دوز بالا یا پایین مورد نیاز بدن شما را برایتان مشخص نماید.

اگر شما دارای پوکی استخوان هستید، معمولا پزشک تان برای شما از آزمایشگاه درخواست تعیین سطح ویتامین D می کند. بر اساس نتیجه آزمایش سطح ویتامین D در خون، پزشک می تواند بطور اختصاصی میزان ویتامین D مورد نیاز بدن شما را تعیین نماید. برای برخی از افراد مسن، ممکن است استفاده روزانه از ویتامین D  در حد 800 تا 2000 واحد مفید باشد. ولی با توجه به این که دوزهای بالای ویتامین D می تواند مسمومیت زا باشد، بهتر است که تجویز ویتامین  Dتحت نظر پزشک باشد.

آیا سطح بالای ویتامین D  می تواند مضرباشد؟

جذب مقدار زیاد ویتامین D (مسمومیت ناشی از ویتامینD) می تواند مضر باشد. علایم مسمومیت شامل تهوع، استفراغ، کاهش اشتها، یبوست، ضعف و کاهش وزن است. میزان بالای ویتامین D می تواند به کلیه ها آسیب بزند. افزایش سطح ویتامین D می تواند منجر به افزایش سطح کلسیم خون نیز بشود. افزایش سطح کلسیم خون (هایپر کلسمیا) می تواند با علائمی چون گیجی، منگی و ضربان نابجای قلب همراه باشد. بیشتر موارد مسمومیت ویتامین D زمانی روی میدهد که افراد به صورت خودسرانه مکمل حاوی ویتامین D مصرف می کنند. قرار گرفتن زیاد در معرض نور خورشید سبب بروز مسمومیت ویتامین D نمی شود چراکه بدن به صورت خودکار میزان تولید آن را تنظیم می نماید.

انجام آزمایش ویتامین D در آزمایشگاه تخصصی بیمارستان قائم:

آزمایشگاه تخصصی مرکز آموزشی پژوهشی و درمانی قائم روزانه تست سنجش ویتامین D را با دستگاه ECL و به روش دقیق کمی لومینسانس انجام می دهد. شما می توانید با درخواست پزشک تان و یا درخواست شخصی خودتان به آزمایشگاه کلینیک ویژه ی این مرکز این آزمایش را انجام دهید.

ترجمه: دکتر حسن منصوری طرقبه

آزمایشگاه مرکزی بیمارستان قائم

• Appearance and Chemistry
• Microscopic Examination

تفسیر و کنترل کیفیت آزمایش های سرولوژیک